De verkiezingen zijn geweest, wat nu? Maand #5

▼ Vandaag is het vijf maanden geleden dat we een nieuwe tweede kamer kozen. Sindsdien zijn PVV, VVD, NSC en BBB in gesprek over het vormen van een nieuwe regering. We zijn nu halverwege de derde (in)formatieronde, waarbij het erop lijkt dat de partijen het in gezamenlijke gesprekken nergens eens over kunnen worden, dus de twee informateurs schrijven zelf vanalles op en gaan dan vooral één-op-één met de verschillende partijleiders in gesprek.

Over drie weken zou deze ronde klaar moeten zijn met een akkoord op hoofdlijnen als resultaat. Zou het kunnen dat dit gaat lukken? In dat geval zou het niet volledig onvoorstelbaar zijn dat er nog snel voor de Europese verkiezingen drie weken later een kabinet gevormd kan worden. Waarna het uitwerken van de plannen gaat beginnen en de echte pijnpunten boven tafel komen. Maar in elk geval kunnen de betrokken partijen dan met opgeheven hoofd de Europese verkiezingen in.

Maar wat als er over drie weken niet een akkoord ligt? Zullen de rechtse partijen dan vlak voor de verkiezingen willen breken? Een kleine campagne-pauze lijkt mij dan meer voor de hand te liggen.

Frans Timmermans heeft ondertussen aangegeven dat de onderhandelende partijen wat hem betreft tot 1 juni hebben. Als ze er dan nog niet uit zijn wil hij in beeld komen. Zou er iets achter die datum van 1 juni zitten? Dat is minder dan een week voor de Europese verkiezingen. Volgens mij is Timmermans geslepen genoeg om zich op deze manier van munitie te voorzien om de onderhandelende partijen na een half jaar stilstaand water hard aan te vallen en zo wellicht een goede verkiezingsuitslag te behalen.

De echte vraag is hoe de zaken er dan voor staan na die verkiezingen. Geert Wilders staat huizenhoog in de peilingen, maar het is maar de vraag of zijn kiezers in groten getale zullen opkomen bij verkiezingen voor een instituut waar zij weinig mee hebben. Wellicht kunnen we nog wat Twitter-tirades verwachten om hier wat aan te doen.

Op dit moment is de conventionele wijsheid dat niemand (behalve Wilders) wat heeft aan nieuwe verkiezingen. Maar als de overige partijen redelijk goed wegkomen bij de Europese verkiezingen zou het wel eens aantrekkelijk kunnen zijn om publiek de conclusie te trekken dat met Wilders niet samen te werken valt, en dan wel voor die nieuwe verkiezingen te gaan in de hoop dat de kiezer met een werkbaardere uitslag komt. Dat zou dan wel ergens in juni besloten moeten worden om die verkiezingen nog dit jaar te kunnen houden.

Mijn schrikbeeld is dat onderhandelingen in de zomer doorgaan en het pas daarna klapt waardoor we pas in 2025 opnieuw naar de stembus kunnen. En dan weer opnieuw formeren... Dan hebben we twee jaar verloren. Wat op zich geen probleem is voor de rechtse partijen, want die zijn vooral heel erg tegen allerlei dingen.

Permalink - posted 2024-04-22

De verkiezingen zijn geweest, wat nu? #3

▼ Na bijna twee maanden „radiostilte” komt informateur Ronald Plasterk als het goed is morgen met zijn eindverslag over deze eerste informatieronde over het samenstellen van een nieuw kabinet. Verslaggevers blijven de informateur en de voormannen/vrouwen van PVV, VVD, NSC en BBB vragen hoe het gaat en waarover gesproken wordt, maar hun microfoons registreerden alleen nikszeggendheden.

Een paar weken geleden begon de radiostilte wat barstjes te vertonen met sneren op Twitter, op een congres of in een lek naar een krant. Maar dinsdag barstte de bom: NSC beëindigde eenzijdig deze ronde van de informatie. De overige drie bleven verder praten en Omtzigt uitnodigen om mee te doen.

Er valt veel te zeggen over de manier waarop dit klapte. Uiteindelijk was een belangrijke reden dat het zo chaotisch was dat blijkbaar een kamerlid of medewerker van NSC een brief aan de leden voortijdig naar de media gelekt heeft. Wat kan daar de reden voor zijn? De schade voor NSC lijkt aanzienlijk, zonder duidelijk voordeel voor een factie ofwel voor ofwel tegen samenwerken met de PVV. De reden waarom, dat Omtzigt financiële cijfers te laat kreeg en daarvan schrok, overtuigt ook niet. Hoewel het wel een vrij typische Omtzigt-reactie is.

Maar meer fundamenteel ligt de breuk compleet voor de hand: een advies van de informateur om daadwerkelijke onderhandelingen tussen deze partijen aan te gaan was niet wat Omtzigt / NSC wilden. Omtzigt heeft altijd afstand van Geert Wilders willen houden. Dat Geert ook niet zo heel veel „Milders” op Twitter was en er lekken naar de Telegraaf waren zal ook niet geholpen hebben.

Ik hoor verschillende dingen over de standpunten over de overheidsfinanciën. Willen PVV en BBB hun dure plannen financieren door het begrotingstekort ver boven de afgesproken 3% op te laten lopen? Of valt dit allemaal reuze mee? Volgende week zullen we het weten.

Hoe nu verder?

Ondanks alle onmin houdt NSC de mogelijkheid van het gedogen van een minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB open. (Mits Geert Wilders niet de premier is.) En blijkbaar willen ze ook wel onderhandelen over afspraken voor een gedoogakkoord. De breuk tussen NSC en informateur Plasterk lijkt wel vrij duidelijk.

De overige partijen zullen dus zeker niet willen instappen op dit moment. De vraag is eigenlijk alleen of PVV, VVD en BBB eerst een ronde met z'n drieën gaan doen voor ze weer verder praten met NSC, of dat ze gelijk weer met z'n vieren verder gaan.

Ik blijf erbij dat de poging tot zo'n rechts kabinet te komen (ongeacht de specifieke vorm) tijd heeft tot de campagne voor de Europese verkiezingen op stoom komt. De uitslag van die verkiezingen zal nagenoeg zeker een nieuwe dynamiek scheppen, waarbij het ofwel de knoop doorhakken en samen in het bootje stappen wordt, ofwel voor de zomer nieuwe verkiezingen uitschrijven zodat die nog in het najaar gehouden kunnen worden.

Hoe dan ook, dit alles moet ofwel eindigen met een kabinet met PVV erin, ofwel met de conclusie dat zo'n kabinet niet mogelijk is. Bij de volgende verkiezingen de vraag of dit wel of niet kan boven de markt laten hangen betekent waarschijnlijk het einde van de VVD, en daarmee het einde van de mogelijkheid te regeren met de traditionele bestuurderspartijen. En hoe slecht dat laatste de afgelopen tijd ook bevallen is, het alternatief ziet er aanzienlijk slechter uit.

Permalink - posted 2024-02-11